Metalarte

Spanje

Veel van de grote veranderingen in de industrie en in het leven zelf zijn gebaseerd op traditie. Dit is ook het geval met Metalarte. Hun moderne en hun vaak ‘cutting edge’ visie op design en verlichting is gebaseerd op een stevige en ondernemende achtergrond. Een familiesaga die zijn oorsprong heeft als 'Construcciones Riera', Een bouwfirma opgericht rond de 19de eeuwwisseling door de familie Riera Clariana.

Het was 1932 toen Antonio Riera Clariana samen met zijn twee zonen Antonio en Carlos een eigen metaalwerkplaats oprichtte in de Madrazostraat in Barcelona onder de naam Construcciones Riera Metales y Artes. Deze werkplaats zou ijzeren bouwstukken gaan maken die het bouwbedrijf nodig had.

Dit waren tijden waarin metaalbewerkers konden pronken met hun creaties op gevels van gebouwen. Ze waren nog niet met pensioen gestuurd door het nieuwere aluminiumtimmerwerk en werden door de kunstnijverheidsgilde beschouwd als “metaalkunstenaars”. En dat waren ze ook. Daarom noemde de jongere generatie van de familie Riera hun eerste werkplaats Metalls Arts. Het nieuwe bedrijf specialiseerde zich vooral in het maken van speciale werken op verzoek van de architecten van die tijd en werkte voor beroemde personen als Puig i Cadafalch. Op deze manier werd het zaadje van de passie voor design gezaaid, dat later sterk zou ontwaken bij de twee zonen van de patriarch, Antonio en Carlos.

Tien jaar later, net na de Burgeroorlog werd het bedrijf gedwongen om zijn naam te veranderen in het Catalaanse 'Metal Artes'. Onder leiding van Antonio Riera werkte het bedrijf niet langer alleen in opdracht van, maar lanceerde het zijn eigen lijnen van deurknoppen, huishoudelijke artikelen en vooral stijlvolle lampen. De eerste lamp werd geproduceerd in 1942 en kreeg, logisch genoeg, de naam N 1, want in die tijd werden lampen nog steeds niet beschouwd als designerobjecten en kregen ze ook geen naam. Spanje was in die tijd niet veel meer dan een chaotische woestenij en de wereld was in oorlog.

Toen kwam de naoorlogse periode en pas halverwege de jaren 50 begon Antonio Riera naar Scandinavische landen te reizen, aangetrokken door de lokroep van het ontluikende Scandinavische design. Daar vond hij zijn inspiratie voor de nieuwe collecties die Metal Artes toen tussen 1954 en 1960 op de markt bracht, geïllustreerd door een eerste catalogus met handgekleurde foto's.

Deze creaties waren een succes. Dit waren dan ook topjaren. Het bedrijf vestigde zich stevig en werd gezien als een referentiepunt in de verlichtingsindustrie. De oude werkplaats, gelegen in het centrum van Barcelona, was inmiddels te klein en het bedrijf besloot een eigen fabriek te bouwen in de Av. Barcelona 4 in de nabijgelegen stad, Sant Joan Despí. De werken gingen van start in februari 1963. Het nieuwe gebouw van 7.000 vierkante meter werd geopend in 1965. Het ontbrak aan niets: productiewerkplaatsen, administratieve en commerciële kantoren en een enorme showroom. Het bedrijf veranderde ook zijn naam en introduceerde Metalarte en een bedrijfsimago, iets wat tegenwoordig heel normaal is, maar in die tijd een heel vreemd idee. Antonio Riera wilde met zijn bedrijf de toekomst in en was zich er toen al van bewust dat dit betekende dat hij de weg van het design moest inslaan. Afbeeldingen waren ook belangrijk en Josep Baqués kreeg de opdracht om het eerste logo van Metalarte te ontwerpen (later herontworpen door Josep Maria Trias).

Tot dan toe hadden de lampen die Metal Artes produceerde geen erkende ontwerper, omdat ze nog niet gesigneerd waren. Het volstaat echter om een blik te werpen op de modellen uit 1959 en 1962 om de verbazingwekkende gelijkenis te zien met andere lampen die vandaag in andere showrooms van het bedrijf te zien zijn. In de mode geldt het spreekwoord: 'Boontje komt om zijn loontje'. Tegenwoordig zoeken we inspiratie in het verleden, terwijl in die vervlogen tijd, toen Spanje net uit het slop begon te raken, bedrijven hun inspiratie vonden in Europa, met name in Italië. Antonio Riera ging nog iets verder, naar de Verenigde Staten. In New York vond hij George W. Hansen, een Amerikaan van Deense afkomst die, terwijl hij in het leger diende op het eiland Labrador, een lamp ontwierp die later de Swing Arm zou worden.

Riera nodigde Hansen uit om zijn lamp bij Metalarte te produceren. Na een bezoek aan Barcelona, verrast door de kwaliteit van de Catalaanse productie, stemde de ontwerper toe. Deze lamp in Amerikaanse stijl is nog steeds één van de grootste verkoopsuccessen van het bedrijf, één van die levenslange succesverhalen die zo moeilijk te bereiken zijn, maar niet onmogelijk als je maar hard genoeg je best doet. Antonio Riera was niet alleen een harde werker, hij had ook een zakelijke visie en de avontuurlijke geest die kenmerkend is voor pioniers. In de jaren 1960 had Spaans design nog niet de erkenning als gewenst. Er was nog van alles te doen. In die tijd produceerde Metalarte via twee productlijnen, de ene neoklassiek, de andere moderner van stijl, ontworpen door de technische afdeling. Het bedrijf leefde in het heden zonder het verleden te vergeten. Tot op een dag de jonge ontwerper André Ricard aanklopte.

Onder zijn arm droeg Ricard tekeningen voor een lamp die er niet uitzag als een lamp. Hij was klein, had een gedraaide vorm en werd ondersteund door drie felgekleurde ABS-armen die hem een knallend uiterlijk gaven dat helemaal bij deze tijd paste. We moeten ons het tafereel voorstellen, want we hebben tegenwoordig zoveel gezien dat alles normaal lijkt. Wat nu een gewone ontmoeting tussen een fabrikant en een ontwerper lijkt, was in die tijd een ware geloofsdaad. Riera's moed liet hem echter niet in de steek en in 1970 bracht hij de lamp van Ricard 'Tatu' op de markt, het werk van iemand die we nu een opkomende ontwerper zouden noemen. We moeten ook niet vergeten dat alle ontwerpers, hoe beroemd ze nu ook zijn, ooit veelbelovende talenten waren die dappere ondernemers nodig hadden om in hen te geloven. Zowel Antonio Riera als zijn broer Carlos zijn het soort mensen dat zakendoen niet alleen ziet als winst en verlies, maar waren in staat is om het onbekende terrein te trotseren om zo goede ideeën in de praktijk te brengen.

Carlos Riera wist al wat het was om een 'National Design Prize' te winnen. Hij kreeg er één toen hij aan het hoofd stond van Disform, ook voor zijn pioniersmoed. Zijn verdienste was dat hij de eerste fabrikant was die een ontwerp van Philippe Starck produceerde, wiens genialiteit tegenwoordig algemeen erkend wordt, maar die ooit gewoon een jonge ontwerper was die op zoek was naar een doorbraak. Metalarte is altijd bereid geweest om doorbraken te realiseren en dit is iets dat het bedrijf eer aandoet en onderscheidde van de rest. In de jaren 1970, zoals altijd hun collectieve neus volgend, vertrouwden ze op Enric Franch, en opnieuw wonnen ze de jackpot. Franch's lampenontwerp van de 'Calder' (1974), Metalarte's eerste halogeenlamp, viel ook de eer te beurt om het eerste Spaanse ontwerp te worden dat werd geselecteerd om deel uit te maken van de permanente collectie van het MoMA in New York. Het bevindt er zich nog steeds, in het museum en in het bedrijfsleven, een klassieker van hedendaags design. In de jaren 1980 bleef het bedrijf nieuwe ontwerpers aannemen. Joan Antoni Blanc en Pau Joan Vidal - Estudi Blanc - kwamen met hun lampencreaties, L'Escala en de Sinclina; terwijl van Josep Lluscà gezegd kan worden dat hij zijn publieke buiging maakte met de 'Ánade' (1985), nog zo'n halogeenlamp die het geluk had het daglicht te zien net toen ook Spanje zich begon te interesseren voor design.

Metalarte ging door de gelukkige jaren 80 als een prins van de Spaanse verlichtingsbedrijven. Het was tijd om de stap naar de buitenwereld te wagen en er werden voorbereidingen getroffen om in het buitenland aan boord te gaan toen Román Riera, zoon van Antonio en neef van Carlos, in 1982 het bedrijf kwam versterken. Román, die de derde generatie van deze familiesaga vertegenwoordigde en vandaag de dag nog steeds aan het roer staat van Metalarte, breidde het verkoopnetwerk uit en ging de exportmarkt op, waar bedrijven echt hun kracht konden testen. Román Riera droeg in de jaren 90 ook bij aan de nieuwe successen van het bedrijf, met name Josep Aregall's lamp, de 'Alta Costura' (1992), de eerste stap in het industrieel ontwerp van deze geweldige binnenhuisarchitect. Eenvoudig en elegant, de Alta Costura debuteerde ten tijde van de Olympische Spelen van 1992 en stond binnen de kortste keren op het podium en voegde zich bij het pantheon van Metalarte iconen en één van de meest populaire exportproducten. Het was meer dan een lamp, dit was een fakkel die een pad door de wereld baande om de uitstekende gezondheidstoestand van het Spaans design te verkondigen.

Een andere lamp die in die tijd opzien baarde was de 'Zen' lamp (1990), ontworpen door de gebroeders Sergi en Òscar Devesa. Minder fortuinlijk waren bepaalde experimenten van Lluscà en de juwelier Joaquín Berao, die een vreemd koppel vormden om de lamp 'Ketupa' te ontwerpen (1989), waarvan de ontwikkeling grote investeringen in spuit- en gietmallen vergde, maar die nooit werden terugverdiend. Dat gebeurt soms als je risico's neemt. Je leert echter ook van je fouten en er is geen andere keuze dan het te blijven proberen. Nieuwe talenten opsporen, ook al zijn ze soms nog niet helemaal rijp. Dat was het geval met Ross Lovegrove. Deze ontwerper uit Wales, nu internationaal bekend, was een onbekende toen hij voor het eerst in Sant Joan Despí belandde. Ook hij kreeg een kans. In die tijd werkte Lovegrove samen met Julian Brown en in 1992 ontwierp het duo samen een lamp die volledig onopgemerkt bleef. Hoewel Lovegrove's ontwerpen nog tot volle wasdom moesten komen, was die lamp zo slecht nog niet. Een paar jaar eerder zou hij goed verkocht zijn, maar de economische situatie hielp niet mee.

Na de Olympische Spelen in Barcelona van 1992 en de Expo van Sevilla, brak er een nationale crisis uit die de hele designindustrie zwaar trof. De markt stortte in. Metalarte leed als geen ander onder deze moeilijke jaren. Alleen de sterksten overleefden, degenen met de meeste intuïtie werden gered. In 1997 probeerde Román Riera aan de crisis te ontsnappen door meer creativiteit in te zetten en Carlos Riera aan te nemen als art director van het bedrijf. Riera bracht onder andere Lievore, Altherr, Molina (Magna, 1998), Christophe Mathieu en Marco Zanusso Jr. (Bó, 1998) en Martín Ruiz de Azúa (Torcha, 1998) met zich mee. Een andere nieuwkomer was Antoni Arola, die net het noodlot had getart door zijn eigen studio te openen en zijn geluk niet kon opbrengen toen Metalarte langskwam met Carlos Riera als art director. Hij greep zijn kans en ontwierp in 1998 de Dojo en Ishi-doro buitencollecties en de Ou d'en Sandy, een serie lampen geïnspireerd op een struisvogelei, creaties die lieten zien dat hij zich begon uit te drukken in zijn eigen persoonlijke taal.

Met Carlos Riera aan het roer van het familiebedrijf heeft Metalarte enorm veel gewonnen op de gebieden waar dat het meest merkbaar is. Riera had enorme, waardevolle ervaring opgedaan in zijn tijd bij Disform. De art director is een sleutelfiguur in het koesteren van producten, maar niet een die veel voorkomt in Spaanse bedrijven. Het werk van de art director is van vitaal belang, omdat het commerciële succes van een ontwerp niet alleen afhangt van de bekwaamheid van de ontwerper: er spelen ook veel andere factoren mee, en het is de art director die met al deze factoren rekening moet houden om ervoor te zorgen dat het product volledig gevormd is tegen de tijd dat het op de markt komt, en geholpen wordt door een goed imago.

Sinds Antonio Riera in 1965 besloot dat het bedrijf een “corporate image” moest hebben, heeft Metalarte altijd veel zorg besteed aan haar producten in dit opzicht. Het imago van een bedrijf rust op drie pijlers: het hoofdkantoor, communicatie en design, en hoewel het niet eenvoudig is om in alle drie altijd een goed niveau te handhaven, moeten we bekennen dat deze lampenfabrikant de afgelopen jaren voorbeeldig heeft gepresteerd. De grote verandering kwam met het nieuwe millennium, toen de Feliu de la Peña (Troll) groep een meerderheidsbelang nam in de aandelen van Metalarte en nieuwe middelen inbracht die het bedrijf in staat stelden om projecten met een grotere reikwijdte te ondernemen. De nieuwe kantoren werden geopend, nog steeds in Sant Joan Despí, maar met een volledig vernieuwd imago. Aan de buitenkant heeft het gebouw een donkere kleur die persoonlijkheid uitstraalt, terwijl binnen de ruime kantoren en showroom baden in het licht. De nieuwe faciliteiten omvatten een technisch kantoor dat is omgebouwd tot een onderzoekslaboratorium en het enorme magazijn, waar lampen worden geassembleerd en klaargemaakt voor verzending. Het bedrijf produceert niet meer op de oude manier, want Metalarte is nu een modern bedrijf met leveranciers over de hele wereld.

In 2017 vierde het bedrijf zijn 75 jaar bestaan. In deze 75 jaar heeft Metalarte zich toegelegd op designverlichting, toevertrouwd aan de beste ontwerpers. Samen hebben ze verbeeld, gewaagd en geïnnoveerd, tot ze vandaag de dag een collectie van armaturen hebben samengesteld die doordrenkt is van geschiedenis, met iconische stukken en ontwerpen die naar de toekomst kijken. Deze toewijding aan het beste Spaanse design heeft geleid tot het winnen van de National Design Award in 2004.

Het bedrijf maakt sinds 2002 deel uit van de Luxiona Group (samen met de merken Troll en Sagelux) en blijft haar samenwerkingen vernieuwen zodat de lijst van ontwerpers die verbonden zijn aan Metalarte breed is en zeer representatief voor de beste creativiteit van het moment.

André Ricard

1929

Een baanbrekend ontwerper van Spaans industrieel design, leraar en schrijver.

André Ricard Sala (1929, Barcelona) studeerde Schone Kunsten aan de Academie van Warnia Zarzescka in Barcelona, een Poolse kunstenaar die kunst doceerde volgens de lijnen van het Bauhaus.

Zijn jeugd werd op beslissende wijze beïnvloed door de persoonlijkheid van zijn moeder en zijn vader, een ondernemende Franse farmaceutische vertegenwoordiger en tevens een veteraan uit de eerste wereldoorlog.

André Ricard is een pionier en vaandeldrager van industrieel design in Spanje en heeft een beslissende en definitieve bijdrage geleverd aan de sociale, institutionele en professionele ontwikkeling van dit domein in Spanje en daarbuiten.

Ricard is één van de meest opmerkelijke figuren voor zijn constante werk in het promoten van design en het bevorderen van het beroep.

In zijn rol als nationaal en internationaal promotor van het vak, maar ook als schrijver en leraar, onderscheidt André Ricard zich door zijn ethische opvatting van design die rechtstreeks gekoppeld is aan de verbetering van het nut.

Zijn projecten zijn gericht op het verbeteren van de functie van een grote verscheidenheid aan alledaagse voorwerpen zoals: serviesgoed, koffiekannen, elektrische apparaten, asbakken, lampen, brievenbussen, enz., waarbij hij samenwerkt met bedrijven als Bidasoa; Gaggia; Corberó; Moulinex; Flaminaire; Metalarte; Tatay, enz.

Bijzonder productief was zijn samenwerking sinds 1963 bij het ontwerp van de verpakkingen van Puig Parfums. Ook zijn samenwerking met de Olympische beweging en in het bijzonder met de fakkel voor de Olympische Spelen van Barcelona 92 en de Olympische vlamhouder in het Musée Olympique de Lausanne (Zwitserland). Als nationaal en internationaal promotor van het beroep, maar ook als essayist en pedagoog, heeft hij zich onderscheiden door zijn opvatting van design gekoppeld aan een ethiek van het nut. In 2016 schonk André Ricard zijn archief en persoonlijke bibliotheek aan het Barcelona Design Museum.

André Ricard ontving de Nationale Prijs voor Design in 1987, de Creu de Sant Jordi van de Generalitat de Catalunya, de Ordre Olympique van het Internationaal Olympisch Comité, de Chevalier des Arts et des Lettres van Frankrijk, de Gouden Medaille voor Artistieke Verdienste van de stad Barcelona en de Chevalier de la Légion d'Honneur van Frankrijk.

Tatu & Tatu Alta 1970

Coffee Bean / Grain de Café 1970

Duo 1973

Luna / Moon ca. 1974

Globe 1971

Fontana ca.1970

Cromando ca. 1970

Tafellamp ca. 1970

Calder lamp

Enric Franch

1974

Enric / Enrique Franch Miret 1943 - 2024

Was een bekende Catalaanse ontwerper uit Barcelona, één van de belangrijkste figuren op het gebied van design in Catalonië. Als specialist op het gebied van Dalí en Gaudí gaf hij leiding aan de bekende studio Disseny i Produccions Culturals, gewijd aan conceptueel werk en projecten voor de particuliere industrie en openbare instellingen in de culturele sector.

Tijdens zijn vormingsjaren studeerde hij aan de 'Escola de Pèrits Industrials de Barcelona', de 'Escola Massana', de Faculteit voor Schone Kunsten van de UB en de 'Escola Superior de Ciències Socials', evenals aan andere gespecialiseerde internationale centra.

Hij was lid (1976-1979) van het bestuur van de 'Foment de les Arts i el Disseny (FAD)' onder het voorzitterschap van Antoni de Moragas. Hij werkte mee aan talrijke publicaties en doceerde design op cursussen en seminars in onder andere Girona, Barcelona, de 'Universitat d'Estiu de Prada', Spanje, Frankrijk, Italië en Taiwan. Zijn curriculum heeft hem in die zin tot een van de meest gevraagde ontwerpers op de internationale scène gemaakt.

Hij was de opdrachtgever van de 'Primavera del disseny' in de jaren negentig en van het Barcelona 'Primavera del Disseny International Forum' (1997). In Cardona ontwierp hij het 'Pla d'Intervenció Patrimonial', het 'Parc Cultural de la Muntanya de la Sal' en het 'Centre Cardona Medieval'. Andere opmerkelijke werken in zijn carrière zijn het project “1990/1980, 80 jaar Catalaanse juwelen en goudsmederij” (1981); “Salvador Dalí, 400 werken, 1914/1983” (1983); “Antoni Gaudí, 1852-1985” (1985); ‘Catalunya, 'la fàbrica d'Espanya' 1833-1936’ (1985); het museumproject van 'l'Antiga Adoberia de Cal Granotes (Igualada, 1990)', ”Xina. Duizend jaar kunst en cultuur” (1991). Hij was ook betrokken bij het project voor het integrale beeld van het 'Museu Nacional de la Ciència i de la Tècnica de Catalunya' in Terrassa. Hij bespeelde vele keyboards en liet in al zijn werken een stempel van prestige en bijna unanieme erkenning achter.

Hij was ook een alom erkend ontwerper in Asturië. Daar ontwikkelde hij het Museu del Poble d'Astúries (1998) en stelde hij het masterplan op voor het netwerk van etnografische musea in de regio (2001).

Zijn werk werd niet alleen erkend in Catalonië en de rest van Spanje, maar ook op tentoonstellingen in Hannover en New York.

Enric Franch ontwierp als freelance designer tussen 1969 en 1979 voor Metalarte. Zijn bekendste ontwerp is de Calder bureaulamp 1974. Het was Metalarte's eerste halogeenlamp, en was het eerste Spaanse ontwerp dat werd geselecteerd om deel uit te maken van de permanente collectie van het MoMA in New York waar het zich vandaag nog steeds bevindt.

Calder 1974

Ontdek deze vloerlamp bij After Midnight Vintage.

Estudi Blanc

Joan Antoni Blanc 1940 - 2024

Joan Antoni Blanc (afkomstig uit Tortosa) wordt beschouwd als één van de pioniers van de industriële ontwikkeling van het product in Spanje. Zijn ontwerpen worden gekenmerkt door functionaliteit, veelzijdigheid en serieproductie, zonder de sociale inhoud van design te vergeten.

In 1971 richtte hij samen met Pau Joan Vidal 'Estudi Blanc' op, van waaruit ze talrijke ontwerpen lanceerden voor de belangrijkste Spaanse uitgevers van meubels en verlichting waaronder Metalarte en Tramo.

Hij werkte samen met instellingen voor de promotie en verspreiding van design, zoals de FAD of de BCD, en was ook zeer actief in het onderwijs. Hij nam deel als leraar aan de Elisava school en als oprichter van de Eina school, waar hij een van de belangrijkste verdedigers was van de noodzaak om technologische kennis te integreren en design te begeleiden in industriële toepassingen.

Estel Cónica & Esfera 1980

L'escala Estudi Blanc 1982

S. y O. Devesa D&D Design

De twee broers Sergi Devesa Bajet 1961 (links) en Oscar Devesa Bajet 1963 (rechts), richtten in 1987 het bedrijf D&D Design op, met als doel te helpen bij het ontwerpen van nieuwe producten voor lokale en internationale bedrijven in diverse sectoren waaronder: Metalarte, Vibia, Disform, Blauet, Supergrif, Oken, Grober, Dessié, Grupo Líneas TC, BikeRomanes, Forma 5, Ferfor, Exit Seating Barcelona,...

D&D Design houdt zich bezig met de ontwikkeling van industriële producten, onderzoek en het creëren van expositieruimtes. De producten bestrijken gebieden zoals: huis- en installatieverlichting, meubilair en aanvullingen voor de woonomgeving, kantooruitrusting en openbare voorzieningen, kranen voor badkamers en keukens, containers en verpakkingen.